حدیث سلسلة الذهب

هنگامی که امام وارد نیشابور شد و در چارسوق بازار
بود (یا آن گاه که نیشابور را به عزم مرو ترک می‏گفت) اجتماعی بزرگ بر پا شد و عده‏ای
از علما و اصحاب حدیث اهل سنت، همچون محمد بن ‏اسلم، اسحاق بن ‏راهویه، محمد بن ‏رافع
(درگذشت 245) و یحیی بن ‏یحیی (درگذشت 226)، پیرامون کجاوه‏ی آن حضرت فراهم آمدند و
از وی خواستند تا حدیثی برای آنها بیان کند. پس مرکب آن حضرت ایستاد. امام پرده‏ی کجاوه 

را کنار زد و در حالی که ردایی از خز بر سر انداخته
بود، چشمان مسلمانان را به طلعت مبارک خود روشن ساخت و حدیثی از پدرش و جدش و دیگر
آباء طاهرین خود تا رسول خدا (ص) از جبرئیل روایت کرد که خداوند متعال فرمود: «کلمه‏ی
لا اله الا الله دژ من است. پس هر که آن را بگوید، در دژ من داخل شود و کسی که در دژ
من داخل شود، از عذاب من ایمن گردد» []
. 

هنگامی که کاروان حرکت کرد، امام افزود: «با رعایت
شروط آن، که من خود از شروط آن هستم» (اربلی، 1381 ق، ج 3، ص 145). [2] گفته شده است در آن روز 24000 تن، این حدیث را تحریر
کردند و ابوزرعه رازی [3] و محمد بن ‏اسلم
طوسی به عنوان مستملی گفتار امام را برای کاتبان حدیث تکرار کردند (ابن ‏بابویه،
1404، ج 2، ص 145 - 143؛ اربلی، 1381 ق، ج 3، ص 145 - 144؛ ابن ‏صباغ، 1408 ق، ص
251 - 250). 

این حدیث از آن جا که روات و محدثانش همه ائمه‏ی
اطهارند و سند روایت آن از ائمه تا حضرت رسول پیوسته و مسلسل است به سلسلةالذهب (زنجیره‏ی
زرین) معروف شده است و در همان حال تأکیدی بر استمرار و پیوستگی امامت در تفکر شیعی
و حقانیت شیعه‏ی دوازده امامی است. بیان این حدیث از سوی امام در حقیقت دعوت به وحدت
کلمه و اتفاق و پرهیز از اختلاف کلمه و دشمنی بوده است، زیرا اساس اسلام و مدخل آن
کلمه‏ی توحید است که معتقدان به خود را از هرگونه تشویش و عذابی در امان می‏دارد (زریاب
خویی و مشایخ فریدنی، 1380، ج 2، ص 366). جمله‏ی امام نیز پس از این حدیث قدسی، به
این مطلب اشاره دارد که امامت و ولایت به معنای صحیح کلمه، تکمیل کننده‏ی توحید است
و بدون آن توحید درک نخواهد شد و مسلمانان به رستگاری نخواهند رسید (محقق، 1357، ص
81).